Ocena:

HISTORIA


W odległości niespełna 5 km na południe od Lubina znajduje się jedna z najstarszych miejscowości w powiecie lubińskim, Chróstnik.
Dzieje tej wsi sięgają bardzo odległych czasów młodszej epoki kamiennej – neolitu. Świadczą o tym pozostałości osady oraz znaleziska pojedynczych wyrobów z tego okresu. W 1821 roku w okolicach wsi odkryto cmentarzysko z czasów tzw. kultury łużyckiej, które pomimo poważnych zniszczeń w XIX w. było obiektem badań sondażowych przeprowadzonych w 1983 r. przez naukowców
z Uniwersytetu Wrocławskiego, C. Buśko i S. Firszta. Badania przeszłości tych terenów potwierdzają również istnienie w obrębie dzisiejszej wsi grodziska z okresu wczesnego średniowiecza, a więc przed ukształtowaniem się państwowości pierwszych Piastów.
Najstarsza znana pisemna wzmianka pochodzi z 1228 roku i odnosi się do istniejącego tutaj już wówczas kościoła katolickiego i odbudowy osady przez Petera von Brauchitsch, rycerza ze znanego na Śląsku rodu Brzuchaczy herbu Jeleń, których posiadłością rodową
w owym czasie był właśnie Chróstnik i w ich władaniu pozostawał aż do roku 1633. Według niektórych źródeł kościół miał powstać jeszcze w roku 1135, a jego fundatorem był niejaki Bonuslaus lub Bogislaus (Bronisław, Boniesław?). Wspomniany Bonuslaus (zm. 1222 r.) uważany jest także za protoplastę chróstnickiej linii rodu Brzuchaczy, którzy w późniejszych latach przyjęli zniemczoną formę nazwiska Brauchitsch. Innym znanym z imienia przedstawicielem tego rodu jest Wielisław, któremu w 1259 roku książę legnicki Bolesław Rogatka nadał dokument lokujący wieś Crustenik na prawie niemieckim. Wiązało to się przede wszystkim ze zwolnieniem od wszelkich powinności i podatków wynikających
z dotychczas obowiązującego prawa polskiego. Wiek XIII na Śląsku, to okres wzmożonego napływu osadników niemieckich. Stopniowo wprowadzali oni swoje obyczaje i język. Następowało zniemczanie słowiańskich nazw miejscowości, przyjmowano niemieckie formy nazwisk. Występująca jeszcze w bulli papieża Klemensa IV z 1267 roku słowiańska nazwa Chrostnik została w późniejszych latach zmieniona na Bruchatschdorf, a następnie Brauchitschdorf i w tej formie przetrwała aż do wkroczenia wojsk sowieckich w lutym 1945 roku. Ostatnim z bardziej znanych przedstawicieli tego rodu był głównodowodzący wojskami hitlerowskimi w agresji na Polskę, Francję, Bałkany i Rosję Sowiecką (do 19 XII 1941 r.) feldmarszałek Walther von Brauchitsch (1891 – 1948). O powiązaniu ze śląskim dworem książęcym rodziny Brzuchaczy świadczy ich udział w tragicznej bitwie z Mongołami, która miała miejsce 9 kwietnia 1241 r. pod Legnicą. Dowodzi tego tzw. Kodeks Lubiński z 1353 roku sporządzony przez zakonnego skrybę Mikołaja Pruzię. To wspaniale iluminowane dzieło
o życiu św. Jadwigi śląskiej powstało na zlecenie księcia lubińskiego Ludwika I, w prostej linii potomka Henryka Pobożnego. Na dwóch, z ponad 60, barwnych ilustracjach autor przedstawił księcia Henryka otoczonego grupą rycerzy z proporcami i tarczami oznaczonymi herbami rodów śląskich: Prittwitz, Busewoy (Bożywojów), Brauchitsch (Brzuchaczy)
i innych Według ustnych przekazów, spisanych kilka wieków później, osada i kościół
w Chróstniku miały jakoby zostać spalone przez jeden z zagonów tatarskich w kwietniu 1241 roku. Niestety na potwierdzenie tej tezy brak jest wiarygodnych dowodów źródłowych.


ZABYTKI


Kościół fil. p.w. MB Bolesnej
Kościół Chróstniku po raz pierwszy wymieniony został źródłowych dokumentach w1335 roku. Bryła obecnej świątyni powstała około 1715 roku wykorzystaniem fundamentów obiektu średniowiecznego. Budynek był restaurowany drugiej połowie XIX wieku. W 1945 roku został uszkodzony a jego odbudowa odbyła się w latach 1961-1962.
Świątynia jest murowana zorientowana, jednonawowa – bez wydzielonego prezbiterium Główne wejście do jego wnętrza mieści się w wieży, która przylega od strony zachodniej do korpusu. Wieża wzniesiona jest na planie prostokąta przechodzącego w ośmiobok. Od strony północnej znajduje się kruchta, od południa dwie kaplice. Świątynia zwieńczona została dwuspadowym dachem. Ponad przybudówkami znajdują się dachy dwuspadowe i pulpitowe, wieżę wieńczy płaski dach ostrosłupowy. Wszystkie pokryte są blachą. We wnętrzu, ze sklepieniem kolebkowym z lunetami, zachowały nagrobki z XVI i XVII stulecia, m.in. rodu von Brauchitsch.

Cmentarz przykościelny
Zabytkowy cmentarz w Chróstniku usytuowany jest w środkowej części miejscowości. Okala kościół fil. p.w. MB Bolesnej. Założony został w XIV stuleciu. Prostokątny w planie teren cmentarza o powierzchni 0,30 ha zamknięty jest kamiennym murem. Obecnie cmentarz jest nieczynny dla pochówków.

Pałac (ruina)
Barokowa rezydencja w Chróstniku została wzniesiona w latach 1723-28 w wyniku modernizacji renesansowego dworu otoczonego fosą, należącego do rodu von Brauchitsch. Zleceniodawcą przekształcenia był Georg Karl von Haugwitz, a twórcą projektu prawdopodobnie Martin Frantz. Został przebudowany w połowie XIX wieku oraz w neobarokowym stylu w latach 1905-07 przez wrocławskiego architekta Karla Grossera. Podczas II wojny światowej w znacznej części pałacu mieściła się kwatera wrocławskiej dyrekcji kolei. Po wojnie zniszczony obiekt przejęła Armia Czerwona. Zorganizowano w nim szpital, potem kwaterę dla oficerów i urzędników radzieckich, w końcu pałac został splądrowany i zdewastowany. Później znajdował się tu Zespół Szkół Mechanizacji Rolnictwa. W nocy 23 września 1976 roku pałac w znacznym stopniu został strawiony przez pożar. Obecnie ruina obiektu, po pieczą nowego właściciela, jest od 2010 roku remontowana. Obiekt wzniesiony jest z kamienia i cegły, na planie prostokąta z bocznymi skrzydłami od strony wschodniej, podpiwniczony. Najbardziej wysunięte partie skrzydeł bocznych zostały podwyższone o jedna kondygnację i zwieńczone Budynek otacza fosa. Fasada pałacu znajduje się od wschodu, jest dwu- i trzykondygnacyjna zakończona szczytem ze spływami wolutowymi. Wejście główne prowadzi przez piaskowcowy portal balkonowy, poprzedzony szerokim mostem przerzuconym nad fosą. W elewacji ogrodowej (wschodniej) znajduje się trójosiowy, trój-kondygnacyjny ryzalit z powtórzonymi w formie z fasady portalem szczytem. Elewacje dzielone są jońskimi pilastrami w wielkim porządku na boniowanych cokołach. Mury attykowe i szczytów wieńczyły pierwotnie kamienne wazony i kule. W części wnętrz zachowały się fragmenty dekoracji sztukatorskich. Szczególną uwagę zwraca obszerny hol od strony ogrodu, ze sklepieniami wspartymi na kolumnach. Ponad holem znajdowała się wystawna, dwukondygnacyjna sala balowa, zwieńczona sufitem z fasetą (pierwotnie bogate sztukaterie i polichromie rokokowe).